Origami

Origami

Autor: Elżbieta Misiak

Historia

Origami powstało w VI wieku naszej ery w Chinach. Jednak to nie Chiny, a Japonia jest uznawana za kolebkę sztuki składania papieru. Właśnie tam origami pojawiło się w VII wieku dzięki mnichom, którzy wraz z umiejętnością produkcji papieru zaszczepili u Japończyków zamiłowanie do jego składania. Na słowo origami składają się dwa japońskie znaki – ,,ori” czyli ,,składać” lub ,,zginać” oraz ,,kami’’ oznaczające ,,papier”.
Tradycja składania papieru była początkowo przekazywana drogą ustną z pokolenia na pokolenie. Najstarsze dokumenty pisane o origami pochodzą z przełomu XVII i XVIII wieku. Symbolem origami jest japoński żuraw, zakorzeniony w kulturze japońskiej jako znak szczęścia i długowieczności. Był on swego rodzaju ,,bohaterem” pierwszego w historii podręcznika składania papieru. Wydana w 1797 roku książka nosiła tytuł „Tajniki składania tysiąca żurawi”. Zawarto w niej aż czterdzieści dziewięć sposobów złożenia żurawia. Według legend ten ptak potrafi dożyć nawet do tysiąca lat. Istnieje także legenda mówiąca, że jeśli ktoś podoła złożeniu tysiąca żurawi, spełni się jego jedno życzenie.
W Europie origami pojawiło się najwcześniej w Hiszpanii. Później bardzo szybko rozprzestrzeniło się również na inne kraje. Do jednego z wczesnych eksperymentatorów europejskiego origami zalicza się samego Leonardo da Vinci. W XIX i XX wieku na starym kontynencie zaczęto dostrzegać origami jako środek wspomagający wszechstronny rozwój dziecka. W związku z tym zaczęto wprowadzać origami do systemu edukacji.
XX wiek przyniósł stabilizację w regułach origami. Wcześniej reguły były płynne. Bazowano na tradycyjnych składankach. Przykładowymi zasadami, które zostały wprowadzone są:

- punktem wyjścia jest zawsze kwadratowa kartka papieru;
- zabronione jest użycie kleju, nożyczek;
- nie wolno ozdabiać figurek poprzez malowanie.
Współcześnie powyżej wspomniane reguły nie są rygorystycznie przestrzegane. Dla przykładu zastąpienie kwadratu służącego za podstawę trójkątem lub prostokątem nie jest niczym ,,gorszącym”. Jednak korzystanie z nacięć czy kleju jest nadal absolutnie niedopuszczalne. Jak pokazuje historia, zaostrzenie reguł spowodowało gwałtowny rozwój sztuki origami. Ograniczenie stało się wyzwaniem dla ludzkiej wyobraźni, motywując do tworzenia coraz więcej wymagających modeli o stopniowo zwiększającej się trudności.

Najczęściej stosowanym zapisem instrukcji są diagramy. To właśnie one występują w większości papierowych poradników do składania origami. Stosowane są w nich pewne uproszczone i uniwersalne symbole, które w jasny sposób ukazują w jaki sposób należy zginać papier.

Symbolika

Origami to zestaw znaków wykorzystywanych do zilustrowania następujących po sobie czynności w poszczególnych etapach składania modelu. Mówiąc prościej, są to różnego rodzaju strzałki i znaczki stosowane w rysunkowej instrukcji. Symbolika origami używana w diagramach jest bardzo różnorodna. Lecz początkującym powinno wystarczyć kilka najważniejszych symboli:

Grafika: Symbolika origami - opracowanie z przykładami - OrigamiArt

Podstawowe bazy są niekiedy nazywane ,,formami” i oznaczają: ,,konstrukcje do wykonywania”, od których często rozpoczyna się składanie modelu. Najprostsze bazy uzyskuje się już po kilku łatwych zgięciach. Znajomość baz wymagana jest przy trudniejszych modelach, gdyż w diagramach stosuje się uproszczone rysunki lub prosi o wykonanie danego kształtu. Dlatego warto nauczyć się nie tylko diagramu ale także zapamiętać nazwy kolejnych baz w języku polskim i angielskim.

Grafiki: Symbolika origami - opracowanie z przykładami - OrigamiArt

Rodzaje origami

W literaturze pojawia się wiele klasyfikacji origami.
Podział pierwszy:
1. Klasyczne- figury powstają z kwadratowej kartki papieru, której nie wolno ciąć, kleić oraz dodatkowo ozdabiać
2. Origami modułowe- kompleksowa kompozycja wielu części mocowanych ze sobą za pomocą kleju.
Podział drugi:
1. Kirigami ( ,,kiri- gami” czyli ,,cięty papier”)
Nadawanie kształtu przedmiotom tworzonym z papieru poprzez nacinanie w trakcie składania: ,,zaiku” – ,,wycinanki”; sztuka wycinania obrazów; ,,kamikiri”- wycinanie sylwetek. Różnicą pomiędzy origami i kirigami jest to, że origami powstaje wyłącznie przez składanie papieru, podczas gdy w kirigami zarówno składa się papier równocześnie nacinają.

2. Kusudama
Kulista ozdoba wykonana między innymi ze sztucznych kwiatów lub papieru (np. origami). Czasem doczepia się do niej od spodu długie kolorowe wstążki. W starożytnej Japonii kusudama była torbą wypełnioną substancjami zapachowymi mającymi na celu odstraszenie złych duchów i demonów( głównie w czasie święta dzieci). Kusudamy uważa się za prekursora origami modułowego. Różnica polega na tym, że w origami modułowym poszczególne moduły nie mogą być sklejone, zszywane.
3. Origami modułowe
Odmiana origami wykonywana z wielu elementów. W większości takich modeli do łączenia używa się specjalnych systemów łączenia opartych na zasadzie wypustek i kieszonek. Do połączenia elementów nie potrzebujemy kleju.
Innym rodzajem origami modułowego jest origami kinetyczne. Cechuje się tym, iż modele wykonane w tej technice mają ruchome elementy. Dzięki temu, po ich złożeniu można wprawić je w ruch.
Najbardziej znane odmiany origami to:
a) Tsutsum- tworzenie dekoracyjnych opakowań,
b) tsuki- origami przyczepiane do różnych dyplomów, dzieł sztuki i mieczy gwarantujące autentyczność przedmiotów.
Origamistka Lilian Oppenheimer stwierdziła, że termin „origami” będzie reprezentował każde dowolne manipulowanie papierem, w każdym dowolnym kraju. Jak widać definicja ta przyjęła się na dobre.

Dobór materiału

Wybierając papier należy wziąć pod uwagę gramaturę, wytrzymałość i specyfikę składanego materiału. Do prostych modeli gramatura 80 g/ m2 jest wystarczająca. Przy trudniejszych projektach należy szukać papieru wytrzymalszego takiego jak ten służący do pakowania przesyłek pocztowych lub specjalistyczny japoński papier. Tradycyjnie wykorzystywany w sztuce origami jest „Japoński papier czerpany” wytwarzany z włókien roślinnych. Charakteryzuje się on kwadratowym kształtem, jednostronnym barwieniem, bogatym zdobieniem, bogactwem detali i faktur. Jednymi z najtańszych i powszechnie dostępnych papierów są barwione papiery poligraficzne. Niestety nie zawsze ich gramatura i właściwości pozwalają na komfortowe składanie. Należy więc przed zakupem przetestować papier na przykład składając coś prostego. Papier ksero nie jest bez wad, ale w zupełności wystarczy do prostych i średnio skomplikowanych figurek. Niektóre modele origami są projektowane z myślą o kartkach dwukolorowych np. modele przedstawiające zwierzęta. W zagranicznych sklepach dodatkowo można zaopatrzyć się w cieńsze papiery, przeznaczone do wykonania skomplikowanych modeli origami. Papier do pakowania prezentów także nadaje się do tworzenia modeli origami. Wówczas należy wybierać papier matowy (nie nadają się papiery dwustronnie lakierowane). Używając tego papieru pojawia się problem równego docięcia arkusza. Jest jednak druga strona medalu: sami decydujemy o wielkości arkusza. Szary papier pakowy wymaga dużej precyzji od składającego, ale ma specyficzną sztywność. Jest niezastąpiony w tworzeniu trudnych modeli i rozpracowywaniu siatek. Wśród papierów do dekorowania kwiatów można znaleźć bardzo ciekawe wzory. Najważniejszą cechą tych papierów jest ich delikatność i ciekawe wzornictwo. Do składania nadaje się również papier maszynowy, kredowy, kartka z zeszytu, notesu. Twarde papiery bloków rysunkowych i technicznych, tektury czy delikatne materiały jak na przykład bibuła nie znajdą zastosowania w origami.

Twórcy Origami

Do najbardziej znanych twórców origami należą Akira Yoshizawa oraz Robert J. Lang.
Akira Yoshizawa stworzył serię znaków zodiaku oraz według niektórych źródeł blisko pięćdziesiąt tysięcy nowych modeli. Wraz z Sam’em Randlet-em wymyślił standardowy system symboli używany podczas diagramowania figurek origami. Natomiast Robert J. Lang, amerykański fizyk i jeden z czołowych origamistów na świecie stworzył wiele szczegółowych projektów (głównie owadów i zwierząt). Przyczynił się do opracowania praktycznych zastosowań technik używanych przy projektowaniu origami w nowoczesnej inżynierii. Przykładem jest zaprojektowanie zginających się warstw materiału dla niemieckiego producenta poduszek powietrznych. Lang stał się sensacją w świecie origamistów, kiedy z powodzeniem stworzył papierową replikę szwarcwaldzkiego zegara z kukułką. Projektowanie trwało trzy miesiące, zginanie kolejnych sześć miesięcy. Do cięcia papierów użył lasera.

Sztuka składania papieru origami cieszy się popularnością w wielu miejscach świata. W Polsce papierowe modele można oglądać między innymi w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „ Manggha” w Krakowie. Origami od wielu lat jest prawdziwym fenomenem: pozwala rozwijać wyobraźnię przestrzenną i zdolności manualne. Wpływa również na umiejętność logicznego myślenia, pamięć i koncentrację. Origami uczy cierpliwości i pokory.
Od trzech lat na świetlicy w sali 16 uczniowie poznają sekrety origami, co zostało udokumentowane filmem: https://youtu.be/P99VZ9CCKwQ . Zachęcam do oglądnięcia filmu prezentującego tylko niewielką ilość figurek i prac origami wykonanych podczas cyklu zajęć „Świat w origami”.

Wykorzystane źródła:

1) http://www.origami.art.pl/historia-origami
2) https://l.wikipedia.org/wiki/Origami
3) https://japonia-online.pl/article/54